مصطفی کمال پورتراب (زادهٔ ۱۳۰۳ در تهران - درگذشتهٔ ۲ تیر ۱۳۹۵)، آهنگساز ایرانی و از استادان تئوری موسیقی بود. او از اعضای هیئت مؤسس و نایب‌رئیس شورای عالی خانهٔ موسیقی ایران بود.
زندگینامه
کمال پورتراب سال ۱۳۰۳ در تهران به دنیا آمد. پدرش از افسران نظامی شوروی بود که بعد از انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ به ایران آمد و ازدواج کرد. فرزند اول خانواده بود و در پنج سالگی، پدرش یک فلوت برایش خرید و مصطفی با آن برای بچه‌های محله آهنگ‌هایی را که شنیده بود می‌نواخت. پس از آموختن مقدمات موسیقی سال ۱۳۱۸ وارد دوره شش ساله متوسطه هنرستان عالی موسیقی شد و تا سال ۱۳۲۴ که مدرک دیپلم را دریافت کرد، سازهای متنوعی نظیر فاگوت را از یاروسلاوبیزا، ویولن را از حشمت سنجری و عطاالله خادم میثاق و تار را از موسی معروفی فرا گرفت. وی هم‌چنین تئوری موسیقی ایرانی را نزد روح‌الله خالقی آموخت و در فراگیری آواز گروهی از آموزش‌های روبیک گریگوریان و در سرایش از آموزش‌های فریدون فرزانه و پاتما گریان استفاده کرد.[۱] پس از آن، به دلیل این که امکان تحصیل در دورهٔ عالی آهنگسازی در هنرستان وجود نداشت، به طور خصوصی نزد پرویز محمود به فراگیری آهنگسازی پرداخت. او بعداً همین رشته را در هنرستان نیز ادامه داد و در سال ۱۳۳۹ فارغ‌التحصیل شد. او بعدها در سال ۱۳۴۶ دوره‌ای تکمیلی نیز در فرانسه گذراند.[۲]
کمال پورتراب از ۱۳۲۴ تدریس موسیقی را آغاز کرد. وی در سال ۱۳۴۰ سرپرستی یکی از ارکسترهای وزارت فرهنگ و هنر ایران را به عهده گرفت. هم‌چنین در فاصله ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ مدیر هنرستان موسیقی ایران شد.
بعد از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، کمال پورتراب به تدریس هارمونی و کنترپوان به صورت خصوصی ادامه داد و پس از گذشت چند سال، به عنوان استاد دانشکده موسیقیدانشگاه هنر و دانشگاه آزاد نیز به صورت رسمی در این زمینه تدریس کرد.
کمال پورتراب چندین قطعه موسیقی خلق کرده و چند کتاب نیز نوشته یا ترجمه کرده‌است. یکی از پرفروش‌ترین آثار او کتابی به نام «تئوری موسیقی» است که تا سال ۱۳۹۱ به چاپ چهل و هشتم رسید.[۳]
وی در سال ۱۳۸۷ به عنوان چهره ماندگار موسیقی ایران انتخاب شد.[۴]
در گذشت
وی در ۲ تیر ۱۳۹۵ در ۹۲ سالگی در تهران در گذشت و پیکرش صبح روز جمعه، ۴ تیرماه از مقابل تالار وحدت تشییع و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا دفن شد.[۵].
کتابشناسی
تألیف
- «تئوری موسیقی»، نشر چشمه، ISBN 964-6194-27-3
- «مق‍دمه‌ای بر مب‍انی آهنگسازی»، نشر چشمه، ISBN 964-6194-43-5
- «آهن‍گه‍ای برگزیده برای پیانو» ، انتشارات سرود، ISBN 964-5842-05-0
ترجمه
- «متد آموزش پیانو اروپا»، ترجمهٔ پویان آزاده، ویرایش مصطفی کمال پورتراب، نشر چشمه
- «کنترپوان به زبان ساده»، نوشتهٔ اچ. سی. ال. است‍اک، ISBN 964-5842-03-4
- «تج‍زیه و تح‍لی‍ل موسیقی برای جوانان»، نوشتهٔ ل‍ئ‍ونارد برنس‍تاین، ISBN 964-6194-23-0
- «هارمونی بر روی شستی‌های پیانو»، نوشتهٔ کارل پدرن، انتشارات چنگ، ISBN 964-8538-41-7
- «تک‍الی‍ف و حل مس‍ائ‍ل تئوری موسیقی و تع‍لی‍م خط و خوشن‍ویس‍ی»، نوشتهٔ اتوره پوتس‍ولی، ISBN 964-6194-04-4
- «آموزش کن‍تر پوان مدال (مق‍امی)»، نوشتهٔ مارسل دوپر، انتشارات چنگ، ISBN 964-8538-43-3
- «هارمونی کلاسی‍ک»، نوشتهٔ سی. اچ. کی‍تس‍ون
- «موسیقی مدرن»، نوشتهٔ موریس لورو، ISBN 964-6194-99-0
- «موتس‍ارت»، نوشتهٔ یان مک لی‍ن
- «زندگی پراضطراب چایک‍وفس‍کی»، نوشتهٔ هربرت ولس‍توک
- «هانون»، نوشتهٔ شارل لویی، ISBN 964-5842-38-7
- «هارمونی مدرن (توضی‍ح و کاربرد آن)»، نوشتهٔ ایگ‍لف‍یل‍د هال
- «هماهنگی علمی و عملی»، نوشتهٔ هانری سارلی، انتشارات چنگ، ۹–۹۲–۸۰۲۶۰۳–۰–۹۷۹ ISMN
منابع
- ↑ نقل از خبرگزاری ایسکانیوز باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران
- ↑ «زندگی نامه استاد مصطفی کمال پورتراب». آکادمی هنر تهران. بازبینی‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۰۷.
- ↑ «تئوری موسیقی». نشر چشمه.
- ↑ کمال‌پور تراب چهره ماندگار موسیقی در رشته موسیقی از فرهنگستان هنر، به نقل از پایگاه اینترنتی چهره‌های ماندگار
- ↑ «مصطفی کمال پورتراب، موسیقی‌دان ایرانی درگذشت».
